JUNK RUNTAH: Avrupa Birliği Çöküyor Mu

Friday, March 24, 2017

Avrupa Birliği Çöküyor Mu

Son dönemde Avrupa Birli?i’nin da??lma sürecine girdi?ine dair yorumlar uluslararas? bas?n-yay?n organlar?nda s?kl?kla dile getirilmeye ba?lanan bir fikir haline geldi.[1] Brexit referandumunun yaratt??? ?ok dalgas?n?n ard?ndan, geçti?imiz hafta Avusturya’da yap?lan Cumhurba?kanl??? seçimini Avrupa Birli?i (AB) yanl?s? ve ?l?ml? bir politikac? olan Ye?iller’in destekledi?i ba??ms?z aday Alexander Van der Bellen’in -a??r? sa?c? Norbert Hofer kar??s?nda- kazanmas? AB yanl?lar? için moral kayna?? olsa da[2], neredeyse e?zamanl? olarak yap?lan ?talya referandumunda AB yanl?s? merkez sol Demokratik Parti lideri Ba?bakan Matteo Renzi’nin istedi?i sonucu elde edememesi ve sonras?nda istifa etmesi[3], AB çevrelerinde moralleri yeniden bozdu. Bunlara ek olarak, ?talya’da olas? bir erken seçimde 5 Y?ld?z Hareketi ve “euroskeptic” Beppe Grillo’nun ç?k?? yapmas?n?n beklenmesi ve 2017 Fransa Cumhurba?kanl??? seçimleri öncesinde “Madame Frexit” Marine Le Pen’in tüm anketlerde favori aday haline gelmesi AB’nin yak?n bir gelecekte çok daha zor günler geçirebilece?ini gösteriyor. Peki, gerçekten de Avrupa Birli?i çöküyor mu? Daha önemlisi, AB’nin da??lmas?n?n yarataca?? jeopolitik riskler nelerdir? Bu yaz?da, bu gibi sorulara yan?t bulmaya çal??aca??m.

Öncelikle AB’nin çökmesi meselesi üzerinde dural?m. Brexit referandumunda Birle?ik Krall?k’?n AB’den ayr?lma karar? almas?, elbette AB ad?na olumsuz bir geli?medir. Lakin bu ülkenin hiçbir zaman AB’nin parasal birli?ine dâhil olmad??? ve daima kendi ba??ms?z d?? politika ajandas?na sahip oldu?u da dü?ünüldü?ünde, Brexit’in asl?nda AB’nin kalan üyeleriyle daha da bütünle?mesi ad?na kolayla?t?r?c? bir faktör oldu?u bile dü?ünülebilir. Lakin Birle?ik Krall?k’?n güçlü ve etkili bir ülke olmas?, adada meydana gelen ayr?l?kç? ak?m?n k?ta Avrupa’s?nda da yay?lmas?na neden olmaktad?r. Her ne kadar Birle?ik Krall?k D?? ??leri Bakan? Boris Johnson, “Avrupa’y? de?il, AB’yi terk ediyoruz” diyerek Avrupal? müttefiklerin gönlünü almaya çal??sa da[4], ?ngiltere’siz bir Avrupa’n?n tad? kaçm?? ve AB kar??tl??? Avrupa halklar? nezdinde art?k yükselen bir trend haline gelmi? durumdad?r. Brexit süreci ilerlemeye devam etti?i ve bu noktadan sonra geri dönü? çok zor oldu?u için[5], bu konuyu art?k bir moral bozuklu?u yapmadan gelece?e bakabilmek AB ad?na önemli ve gereklidir.

Bir di?er mesele ise ekonomik s?k?nt?larla ilgilidir. 2008 küresel ekonomik krizinin Yunanistan ve ?spanya ba?ta olmak üzere birçok AB üyesi ülkeyi derinden etkilemesi, AB’nin birli?i konusunda bir di?er önemli sorun olmu?tur. Her ne kadar son aylarda tüm ülkelerde bir toparlanma durumu gözükse de, birçok AB üyesi ülkenin ekonomik durumu halen parlak de?ildir. AB’nin, mutlak olarak birlik içerisindeki ekonomik sorunlar? çözebilecek AB merkezli politikalar üretmesi gerekmektedir. Kriz zamanlar?nda Almanya’n?n tekil bir ülke olarak öne ç?kar?lmas?, AB’nin gelece?i ad?na do?ru bir yakla??m de?ildir. Dahas?, ekonomik krizi Almanya de?il, Avrupa Birli?i çözmeli ve bunun faturas? tüm ülkelere e?it oranda da??t?lmal?d?r. The Economist dergisinin yay?nlad??? güncel veriler dikkate al?nd???nda[6], ekonomik sorunlarla ilgili ?u temel tespitler yap?labilir:

AB ülkelerinde ki?i ba??na dü?en gayrisafi milli hâs?la

Ki?i ba??na dü?en gayrisafi milli hâs?la aç?s?ndan, Romanya ve Bulgaristan gibi Balkan ülkeleri halen 10.000 dolar?n alt?nda bir seviyededir ve bu durum, AB’nin “refah seviyesi yüksek geli?mi? ülkeler kulübü” alg?s?na terstir. Bu gibi ülkelerle geli?mi? AB üyeleri aras?ndaki farklar giderilmeye ve bu ülkeler de kalk?nd?r?lmaya gayret edilmelidir.

AB ülkelerinde i?sizlik oranlar?

Yunanistan’da i?sizlik halen yüzde 25 seviyelerindedir ve SYRIZA hükümetinin ve Ba?bakan Aleksis Çipras?n reformlar?na ra?men, durum pek de iyiye gitmemektedir. Yüzde 20’nin üzerinde i?sizlik olan ?spanya, yüzde 15’in üzerinde i?sizlik görülen K?br?s Cumhuriyeti (Güney K?br?s Rum Kesimi) ile Portekiz de di?er sorunlu ülkelerdir. AB’nin ekonomik ve siyasal istikrar? için, bu ülkelerdeki i?sizlik seviyelerinin bir an önce a?a??ya çekilmesi gerekmektedir. Ayr?ca genç i?sizli?i konusunda durum daha da vahimdir ve Yunanistan, ?spanya ve H?rvatistan gibi ülkelerde sistemik krizlere neden olabilecek seviyelerdedir (yüzde 40’?n üzerinde).

AB üyesi ülkelerde son ekonomik büyüme oranlar?

Ekonomik büyüme oranlar? aç?s?ndan da Yunanistan’da durum iyi de?ildir. Finlandiya da ilginç bir ?ekilde son dönemde negatif büyüme ya?am??t?r. Di?er ülkelerin hepsinde ekonomilerin büyümeye az veya çok devam etmesi ise olumlu bir faktördür ve gelece?in do?ru ad?mlarla kurtar?labilece?ini göstermektedir.

AB ülkelerinde kamu borçlar?

Duruma kamu borçlar? aç?s?ndan bak?ld???nda ise, Portekiz, ?spanya, Belçika, ?talya, Slovenya ve Yunanistan gibi ülkelerin riskli durumda oldu?u görülmektedir. Tüm bu konularda, AB’nin lider ülkeleri Fransa ve Almanya’n?n istikrara yönelik politikalar önermeleri ve sorumlulu?u di?er ülkelerle birlikte payla?malar? ?artt?r. Ancak bunu yaparken, AB’nin birli?i bozmayacak ?ekilde davranmak ve kendi halklar?n? öfkeye sevk ettirmemeyi ba?armak da ayr? bir politik hüner gerekmektedir.

François Fillon ABnin umudu haline gelebilir

Siyasi riskler aç?s?ndan bir de?erlendirme yap?l?rsa, 2017 Fransa Cumhurba?kanl??? seçimlerinin en kritik konu oldu?u söylenebilir. Fransa’n?n AB kar??t? güçlerin kontrolüne geçmesi, satranç oyununda rakibe vezirin kapt?r?lmas?na benzetebilecek bir geli?medir ve k?sa sürede AB’nin da??lmas?na sebep olabilir. Bu nedenle, Fransa seçimlerinde merkez sa? Cumhuriyetçilerin (LR) aday? François Fillon[7] ya da merkez sol Sosyalist Parti’nin (PS) aday? olmas? muhtemel Manuel Valls’?n ikisinden birinin seçimi kazanmas? için kamuoyu olu?turmak, AB’nin gelece?i ad?na hayati bir meseledir. AB kar??t? a??r? sa?c? Ulusal Cephe lideri Marine Le Pen’in seçimi kazanmas? ise, Frexit korkular?n? gerçe?e çevirip, AB’nin sonunu gerçekten de haz?rlayabilir. Ancak AB’nin kamuoyu olu?turma gayretlerinin de son dönemde geri tepti?i s?kl?kla görülmektedir. Nitekim Brexit karar?, ?talya referandumundan ç?kan olumsuz sonuç ve benzeri süreçler, AB’nin istenci ve propagandas?na ra?men gerçekle?mi?tir. Bu nedenle, AB’nin halklara sevimsiz gelen unsurlar?n?n törpülenmesi ve yeniden Avrupa halklar?na sempatik gelen bir projeye dönü?türülmesi gerekmektedir.

Bir di?er önemli jeopolitik faktör ve siyasi risk meselesi ise Rusya’n?n tutumudur. AB’nin Obama döneminde ABD ile çok yak?n politikalar geli?tirmesi ve Ukrayna olaylar? nedeniyle Rusya’ya yönelik bir ekonomik yapt?r?ma yönelmesi, AB’yi da??tmak fikri her daim gündemde olan Rusya yönetimindeki sald?rgan güdüleri daha da tetiklemi?tir. Nitekim geçmi?te Avrupa’daki sol ve ilerici güçlere destek veren bir ülke olan Rusya, art?k rotas?n? neredeyse tamam?yla a??r? sa? partilere do?ru k?rm??t?r.[8] Rusya’n?n bu tavr?, Avrupa’daki ?rkç? ve ?slamofobik dü?üncenin de h?zla güçlenmesine ve AB’nin da??lmas?na neden olmaktad?r. Dolay?s?yla, AB ülkeleri a??r? sa? hareketlerle mücadele etmek için daha çok kaynak ay?r?p, kapsaml? e?itim kampanyalar? ve propaganda faaliyetleri düzenlemelidirler. Ayr?ca, Rusya ile ili?kilerin dü?manl?k seviyesine getirilmemesi de AB aç?s?ndan olumlu bir ad?m olabilir. Lakin bu noktada, ABD ile mutlaka koordinasyon halinde hareket etmek gerekmektedir.

AB’nin siyasi ve ekonomik istikrar? için en önemli konulardan birisi de göç sorununun çözülmesidir. Suriye iç sava?? ve Ortado?u’daki istikrars?zl?k nedeniyle derinle?en göç sorunu, Avrupa’daki a??r? sa? hareketlerin güçlenmesinin temel nedenidir. Bu nedenle, Türkiye hükümetiyle yap?lan göç anla?mas?n?n ivedilikle hayata geçirilmesi ve Türkiye’ye yönelik demokrasi ele?tirileri yap?l?rken, halk?n ve devletin de?il, siyasal elitin hedef al?nmas? daha do?ru bir strateji olacakt?r. Türkiye ile yap?lan anla?man?n bozulmas? halinde, Türkiye Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an’?n AB’ye yönelik tehditleri de göz önüne al?n?rsa[9], Avrupa’y? çok zor günler bekliyor olabilir. Bu nedenle, anla?maya sahip ç?kmak ve Avrupa’ya daha fazla göç ak???n? durdurmak do?ru bir stratejidir. Daha önemlisi ise, Suriye’deki iç sava?a art?k bir çözüm bulmak olacakt?r. Bu konuda, ABD ile birlikte AB ülkeleri daha çok çaba gösterebilir ve Türkiye ile birlikte hareket edebilirler.

Avrupa Birli?i tart??malar?nda öne ç?kar?lmas? gereken as?l husus, AB’nin ba?ar?s? ya da ba?ar?s?zl??? de?il, AB’nin alternatifinin ne olaca??d?r. AB, ?kinci Dünya Sava?? sonras?nda ba?layan Avrupa entegrasyonunun vard??? en son noktad?r. Bunun alternatifi ise, yeniden bir Dünya Sava??’na neden olabilecek geli?meleri tetikleyecek salt ulusal ç?kar temelli ve rekabetçi politikalard?r. Bu nedenle, AB’nin olumsuz özellikleri dikkate al?n?rken, alternatifinin maliyeti de dü?ünülmelidir. Dahas?, bu durum Avrupa halklar?na ve dünya kamuoyuna da anlat?lmal?d?r. ?? i?ten geçmeden, Avrupa Birli?i, kendine bir çekidüzen vermelidir.

Sonuç olarak, AB’nin gelece?i hakk?ndaki endi?eler hakl? olmakla beraber, gelecekte birli?i çökü?ün bekledi?ini ifade etmek için henüz çok erkendir. Birkaç ufak ve ba?ar?l? politika de?i?ikli?iyle, AB, çok k?sa sürede yeniden umutlu bir havaya bürünebilir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMEC?

[1] Bir örne?i için; http://www.bbc.com/news/world-europe-38212049.

[2] http://www.bbc.com/news/world-europe-38202669.

[3] http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38211010.

[4] http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-37641405.

[5] http://www.telegraph.co.uk/news/2016/12/07/brexit-article-50-mps-vote-supreme-court-pmqs-live/.

[6] http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2016/02/taking-europe-s-pulse.

[7] Hakk?nda bir analiz için; http://politikaakademisi.org/2016/11/28/fransada-sola-veda-zamani-yaklasiyor/.

[8] Bu konuda iki önemli analiz için;

http://foreignpolicy.com/2016/02/23/why-europe-is-right-to-fear-putins-useful-idiots/.
http://imrussia.org/en/analysis/world/2500-putinism-and-the-european-far-right.

[9] http://www.dw.com/tr/erdo%C4%9Fan-abyi-tehdit-etti-s%C4%B1n%C4%B1rlar%C4%B1-a%C3%A7ar%C4%B1z/a-36519386.

Available link for download